“Du học, anh học được gì ngoài kiến thức chuyên môn? Có đáng phải du học không?” Câu hỏi chơi của người bạn làm thức dậy điều mà tôi đã nhiều lần suy tư.
Du học - có đáng đi không?
“Du học, anh học được gì ngoài kiến thức chuyên môn? Có đáng phải du học không?” Câu hỏi chơi của người bạn làm thức dậy điều mà tôi đã nhiều lần suy tư. Và tôi đã tổng kết lại, tự nhận ra được những điều hay mà mình đã học:
Thứ nhất, điều quan trọng nhất là tôi học được sự tự giác và lòng tự trọng của người trí thức.
Khi làm bài kiểm tra, tôi không thấy giáo sư Mỹ phải đi “tuần tra” khắp lớp như ở Việt Nam để canh chừng nạn quay cóp. Các vị cứ ung dung ngồi đọc báo, hoặc làm việc riêng, vậy mà chẳng thấy sinh viên (SV) nào mở tài liệu ra xem, cũng chẳng thấy SV hỏi bài nhau.
SV nào không đến lớp làm kiểm tra được hôm đó, cứ xin phép, giáo sư sẽ cho đề riêng để làm vào một hôm khác. Nhiều SV khi làm đề thi riêng, đem ghế ra ngoài hành lang làm một mình, để khỏi bị bài giảng của giáo sư làm phân tâm. Tôi cố tình để ý những sinh viên này và cũng không thấy họ mở tài liệu ra.
graduation_1813
Những người xung quanh tự giác như thế, tôi cũng phải theo. Trong khi đó, ở Việt Nam tôi bị xem là lập dị khi không quay cóp. Kỷ niệm buồn nhất của tôi về chuyện này xảy ra năm lớp 12. Các bạn tôi mở sách hướng dẫn giải bài tập ra chép trong lúc làm bài tập Anh văn nên được điểm 9-10. Tôi không chép, tự làm nên được 4, và kết quả là thầy mắng cho một trận vì “cả lớp làm được như thế, mà em làm không được là sao?” Và đương nhiên khi ra chơi các bạn tôi có dịp cười rũ rượi về cái-thằng-lập-dị như tôi.
Ngày đầu tiên tôi bước vào giảng đường ĐH Mỹ, bài học đầu tiên của tôi là đừng bao giờ chơi trò “plagiarism” (đạo văn). Nếu giáo sư phát hiện tôi đạo văn của ai đó, coi như tôi phải “tạm biệt” ngôi trường của tôi vĩnh viễn, đó là luật. Các vị giáo sư ở bên này có thể “ngửi được cái mùi… kém cỏi” của SV dễ dàng. Các vị đã đọc rất nhiều sách nên nắm rõ trường phái nào, ý tưởng nào của ai, ở sách nào… Do đó, khi nghi ngờ SV “thuổng” ý tưởng của ai đó, các vị có thể kiểm tra ngay.
Ngày nay, các vị giáo sư còn được nhiều phần mềm và website hỗ trợ cho việc này. Chỉ cần gõ lại câu văn bị nghi ngờ của SV vào ô tìm kiếm (giống như khi tìm kiếm trên Google hay Yahoo), lập tức kẻ đạo văn sẽ lộ mặt, nếu câu văn đó thật sự là đồ chôm chỉa.
Thứ hai, tôi học được khả năng tự quản lý, sắp xếp việc học của mình.
Ngay từ đầu học kỳ, giáo sư sẽ phát cho sinh viên một cái syllabus (tạm dịch là chương trình học). Trong syllabus, giáo sư ghi rõ môn đó là môn gì, dạy cái gì, ngày nào học cái gì, SV phải đọc sách nào, trang mấy; khi nào kiểm tra, nội dung ra sao…
Căn cứ trên syllabus, sinh viên cứ theo đó mà sắp xếp lịch học, vì vậy SV rất chủ động, thoải mái trong việc học của mình. Tuần đầu tiên của học kỳ thường là tuần học thử. Trong tuần này SV sẽ đi học hết những môn mà mình muốn học. Sau đó, so sánh syllabus các môn với nhau, SV quyết định sẽ chính thức học môn nào, bỏ môn nào. Cũng dựa vào syllabus, SV sắp xếp chuyện đi làm thêm, học thêm, và lịch đi chơi giải trí cho cả học kỳ.
Thứ ba, tôi học được cách lý luận độc lập.
Khoa học là vô biên, là sự phát triển không ngừng, nên không có học thuyết tuyệt đối. Do đó, SV được quyền chất vấn giáo sư, đặt vấn đề ngược lại, nếu cảm thấy nghi ngờ điều giáo sư vừa nói và thậm chí đặt vấn đề với cả những học thuyết.
Giáo sư không bao giờ chửi SV là đồ ngu, mà khuyến khích hỏi tới nơi tới chốn. Một giáo sư ngôn ngữ học của ĐH Santa Cruz nói: một nghiên cứu của ngành giáo dục Mỹ cho biết câu hỏi “tại sao” và “như thế nào” chiếm gần 80% trong các câu hỏi được nêu lên trong giảng đường ĐH Mỹ.
Ngay cả văn thơ, SV cũng không bị bắt buộc học thuộc lòng những tác phẩm, thay vào đó là chú trọng phần lý luận. Tác phẩm có sẵn trong sách, khi cần có thể mở ra xem, vậy tại sao phải học thuộc lòng? Vấn đề là sau khi xem tác phẩm SV có biết đưa ra ý kiến của mình hay không.
SV không buộc phải có ý kiến giống sách giáo khoa, vì khả năng cảm thụ của mỗi người mỗi khác, miễn là khi đưa ra nhận định SV có đủ lý luận để chứng minh cho nhận định của mình.
Thứ tư, tôi học được cách nghiên cứu độc lập.
Người viết bài này từng chứng kiến Rosa, một học sinh lớp 5 phải tự vào thư viện tìm tòi về địa lý thành phố Santa Cruz, nơi em đang ở, sau đó viết “report” (tường thuật chứ không chép lại những gì em tìm được trong thư viện).
Đương nhiên cách làm này sẽ khiến em nhớ nhiều hơn là học và trả bài như con vẹt. Sau đó không lâu tôi có gặp lại Rosa, nhân lúc nói chuyện về thời tiết, em đã giải thích cho tôi tại sao khí hậu Santa Cruz được xem là “dễ chịu” nhất nước Mỹ.
Ở bậc học Đại Học, các giáo sư cũng làm như thế, nên SV phải tận dụng tối đa thư viện, nhờ đó khả năng nghiên cứu độc lập được nâng lên. Người học có cảm giác ông thầy chẳng dạy gì cho mình cả. Suốt ngày ông chỉ bắt SV vào thư viện, đọc đọc, chép chép, rồi đến lớp thảo luận. Tuy vậy qua cách học đó, những kiến thức khi đã vào đầu thì không chạy ra được dù muốn tống nó ra.
Thứ năm, tôi học được cách tôn trọng người khác và làm người khác tôn trọng.
Các giáo sư, văn phòng khoa, nhân viên của trường đối xử với SV như một người lớn thật sự. Họ biết tôn trọng, lắng nghe SV. Đi đến đâu cũng thấy những “nụ cười nở trên môi”, những lời “xin lỗi”, “cám ơn”, “xin vui lòng” từ những người đó. Khi SV đến làm việc với khoa, thư viện… SV không có cảm giác mình là một kẻ đi xin xỏ, nhờ vả.
Chuyện riêng tư của SV được tôn trọng tuyệt đối. Sau kỳ thi, mỗi SV nhận được một cái phong bì, trong đó là điểm số của mình và lời nhận xét của giáo viên. Không ai biết điểm của ai.
Trường đối xử với tôi như thế, nên tôi không thể trả đũa bằng những cái trò phá phách, nghịch ngợm, cứng đầu theo kiểu trẻ con được
Đi du học tôi được gì?
Ở VN dù coi thi chặt đến mấy vẫn có người quay cóp. Ở đây các vị giáo sư chỉ việc ra đề và ngồi uống cà phê, không có chuyện đi “tuần tra” vòng quanh lớp, cũng không có chuyện mỗi khi giáo sư bước ra ngoài là phòng học lại rộ lên những tiếng bàn tán. Hễ kiểm tra là mỗi người tự lo thân mình, biết thì làm, không hỏi, không quay cóp, không biết thì nộp giấy trắng. Nếu cheat (lừa dối) bị phát hiện thì bị đuổi học là tất yếu.
Qua đây, tôi đã học được lòng tự trọng của một người trí thức. Ngoài ra, tôi cũng học được phương pháp học hiện đại: lý luận độc lập, nghiên cứu tư liệu và làm việc theo nhóm. Khác biệt lớn nhất là sinh viên được quyền chất vấn giáo sư. Sinh viên không bị bắt buộc phải theo ý kiến của bất cứ ai, có thể có luận điểm của riêng mình chừng nào anh bảo vệ được luận điểm ấy.
Tất cả bài luận đều yêu cầu sinh viên phải nêu ý kiến của riêng mình, không chỉ đơn thuần là nhắc lại như máy những bài giảng trên lớp hay trong sách giáo khoa.
Văn thơ có thể thích hay không thích và không bao giờ phải học thuộc lòng. Cái quan trọng là anh cảm nhận văn thơ như thế nào.
Mỗi khi giáo sư ra một đề tài nghiên cứu thì đó là “nghiên cứu” theo đúng nghĩa của nó. Đó là sử dụng tối đa thư viện, Internet để tìm tư liệu, dành thời gian phân tích tư liệu, nhìn rõ tư liệu nào đáng tin cậy rồi sử dụng tư liệu đó để viết bài luận. Sách giáo khoa và bài giảng trên lớp chỉ chiếm 50% phần kiến thức cần thiết. Còn lại là nghiên cứu độc lập.
Làm việc theo nhóm là kỹ năng cần thiết nhất trong cuộc sống. Qua những team project (nhóm làm dự án) trong học kỳ này, tôi hiểu được cách hợp tác với người khác, hiểu rõ vị trí và khả năng của mình trong nhóm, và làm sao để phát huy hết những khả năng ấy.